уторак, 6. децембар. 2011. 12:12

Kvalitet jabuke u toku čuvanja i pored berbe u optimalnom terminu za skladištenje zavisi od niza faktora koji se moraju imati u vidu za definisanje uslova i dužine čuvanja.

Uticaj klime. Odnos temperatura i padavina utiče na sposobnost čuvanja plodova jabuke. Posmeđivanja plodova oko semene kućice i smežuravanje je češće posle perioda sa niskom temperaturom pre berbe. Ako su kolebanja dnevnih i noćnih temperatura veća to se pozitivno odražava na intenzitet dopunske boje.

Uticaj zemljišta. Plodovi jabuke ranije sazrevaju na stablima koja se nalaze na peskovitom nego na teškom zemljištu. Stoll (1976) navodi da se plodovi sa stabala sa teških zemljišta mogu čuvati duže.

Uticaj đubrenja. Obilno đubrenje azotom i kalijumom otežava određivanje momenta berbe, a utiče i na posmeđivanje pokožice ploda u toku čuvanja. Ako je jesen kišna, a prihrana je vršena bez navodnjavanja, ili u zavisnosti od vrste mineralnog đubriva, može doći do aktiviranja azota što usporava razgradnju hlorofila i time smanjuje skladišnu sposobnost plodova za duže čuvanje.

Uticaj zaštite. Većina gljivičnih oboljenja se na plodovima unosi u skladište s tim da se simptomi pojavljuju u toku čuvanja u hladnjačama, odnosno skladišnim prostorijama. Jedan od glavnih prouzrokovača bolesti u toku čuvanja u hladnjači je gljiva Gloeosporium sp, pa bi voćke trebalo prskati pre berbe.

Uticaj podloge. Podloga koja je slabije bujnosti pozitivno utiče na obojenost ploda, a takvi plodovi se bolje čuvaju od plodova sa bujnijih podloga. Takođe, plodovi sa stabala na podlogama slabije bujnosti sazrevaju ranije za 8-10 dana.

Uticaj starosti stabala. Plodovi mladih stabala u pravilu su krupniji i kao takvi nisu pogodni za duže čuvanje.

Fiziološki procesi u plodovima nakon berbe

Voćni plodovi nakon berbe nastavljaju da žive, odnosno u njima se dešavaju fiziološki i biohemijski procesi. Ubrani plodovi i dalje dišu, koristeći kiseonik iz okolne sredine, pri čemu se oslobađa ugljen dioksid i toplota. Isto tako, plodovi transpiracijom gube vodu. Ovo uzrokuje smežurivanje plodova i gubitak sočnosti. Tokom skladištenja, plodovi izlučuju etilen i sekundarne metabolite, vrši se razgradnja hlorofila, transformacija skroba u monosaharide, formiranje karotinoida, sinteza aromatičnih materija i snižavanje topljivih tanina. Svi navedeni fiziološki procesi su, manje ili više međusobno povezani i na različite načine utiču na dužinu i kvalitet čuvanja plodova voćaka.

Disanje plodova je proces u kojem se oslobađa energija potrebna za obavljanje metaboličkih aktivnosti koje se dešavaju u plodu, kako pre, tako i nakon berbe. Disanje se odvija u ćelijama tkiva i osnovni supstrati za odvijanja ovog procesa su glukoze do pirogrožđane kiseline, uz učešće kiseonika i oksidacijom ove kiseline oslobađa se energija. Najveći deo oslobođene energije je u hemijskom obliku (ATP), a ostatak se oslobađa u vidu toplote. Navedeni proces disanja se dešava u prisustvu dovoljnih količina kiseonika i naziva se aerobno disanje. Ukoliko, iz bilo kojih razloga, dođe do smanjenja koncentracije kiseonika u spoljašnjoj sredini, plodovi prelaze na anaerobno disanje. U ovom procesu se, kao krajnji produkti, javljaju alkohol i acetaldehid. Oslobođeni alkohol toksično djeluje na tkivo ploda. O ovome se posebno mora voditi računa u modernim skladištima sa kontrolisanom atmosferom (ULO).

Intenzitet disanja plodova u skladištu je posebno značajan parametar za čuvanje plodova. On se najčešće izražava u milimetrima izlučenog CO2 po kilogramu plodova na sat. Intenzitet disanja zavisi od vrste voća, stepena zrelosti, epohe sazrevanja voća, sortnih karakteristika i sl. Tako intenzitet disanja je najveći u zelenim plodovima, a sa sazrevanjem se smanjuje. Početkom zrenja plodova, intenzitet disanja se povećava do klimakterijskog maksimuma i dalje ponovo opada ka periodu starenja (senescencije). Intenzitet disanja plodova zavisi i od temperature skladišta i koncentracije kiseonika. Intenzitet disanja uveliko zavisi od voćne vrste i sorte. Generalno, koštičave voćke intenzivnije dišu od jabučastih. Sorte ranije epohe sazrevanja intenzivnije dišu od kasnih sorti. Za dugo čuvanje plodova u skladištima, neophodno je disanje i respiraciju plodova svesti na najmanju moguću meru. Ovo se postiže pravovremenom berbom plodova i pravilnim definisanjem svih parametara u skladištima ( tamo gde je to moguće ).

Uloga etilena u sazrevanju plodova

Etilen (C2H4) je gasoviti fitohormon, koji povećava aktivnost hidrolitičkih enzima, ubrzava zrenje plodova kao i formiranje apscisne zone za odvajanje plodova. Etilen ubrzava stvaranje aromatičnih materija u plodovima i deluje autokatalitički. Za što duže čuvanje plodova voća u svežem stanju, neophodno je omogućiti kontrolu prisustva etilena u skladištima. Ovo se ranije postizalo upotrebom supstanci koje vežu etilen, čime se njegova koncentracija smanjuje (plemeniti metali , kalijum-permanganat). U zadnje vreme se radi na proučavanju delovanja novih hemijskih spojeva na mogućnost sprečavanja negativnog uticaja etilena. Jedan od najinteresantnijih je svakako 1-MCP (1 metilciklopropen C4H6). To je gas slične strukturne formule kao etilen. Na receptorima, koji se nalaze na površini ploda, 1-MCP (Sisler and Blankenship, 1996) se veže brže nego etilen. Time se sprečava negativno dejstvo etilena na dužinu čuvanja plodova u skladištima. Pored intenziteta disanja i koncentracije etilena, na dužinu čuvanja plodova u skladištima, veliki uticaj imaju količina CO2, O2, relativna vlažnost vazduha, temperatura, tip skladišta (hladnjače) i sl.