петак, 2. септембар. 2011. 12:09

Bez svake sumnje, u voćarskovinogradarskoj praksi razvijenih zemalja kao i kod nas najviše se koriste orošivači na kojima se nalazi aksijalni, eventualno radijalni ventilator. Međutim, da bi se dobilo na kvalitetu orošavanja na te ventilatore se nadograđuju usmerivači (deflektori) čije rešenje i sistem podešavanja zavisi od vrste voća, razvijenosti i uzgojnog oblika zasada.

Kvalitet primene pesticida u smislu boljeg rasporeda, boljeg deponovanja tečnosti po tretiranoj površini, manjeg rasipanja i većeg iskorišćenja zaštitnog sredstva se može ostvariti ukoliko se na kućište aksijalnog ventilatora postave različiti oblici usmerivača (deflektora) vazdušne struje. Usmerivačima se vazdušnoj struji ventilatora daje konkretan smer i oblik vazdušne struje. Vazduh se može usmeriti kroz jedan ili više deflektora čiji se položaj može podešavati na razne načine.

Deflektori su tu da se pomoću njih vazdušna struja usmerava tačno u željenu zonu, čime se smanjuje rasipanje zaštitnog sredstva i utiče na smanjenje zagađivanja životne okoline. Treba da bude tako postavljen da usmerava kapi na voćku odnosno čokot vinove loze od najnižeg do najvišeg vegetativnog dela.Pohabitusu, voćke i čokoti vinove loze su različiti, takođe i način uzgoja, pa je potrebno da se usmerivač prema takvim uslovima i prilagođava.

Orošivač sa velikim dometom

Oblik i namena koju deflektori poseduju određuju osnovnu karakteristiku orošivača jer konstruktivno rešenje kućišta ventilatora (difuzora) utiče na smer vazdušne struje, oblik lepeze i raspored vazdušne struje a samim tim i raspored tečnosti. Na slikama 1 i 2 prikazan je orošivač sa velikim dometom, namenjen za tretiranje voćaka sa jako razvijenom krošnjom, kao i šumskih stabala, drvoreda i gradskog zelenila.

Efekat razgrtanja

Na slici 3 prikazan je orošivač sa usmerivačem pogodnim za stvaranje efekta razgrtanja lišća samo u predelu zone grozdova. Zbog pojave poznatog parazita Botrytis cinarea (siva plesan) javila se potreba primene takvog usmerivača vazdušne struje koja će omogućiti:

a) koncentraciju pesticida u zoni grozdova koji su najizloženiji razvoju bolesti,

b) podizanje lišća koje pokriva grozdove, kako bi se omogućilo dobro prodiranje sredstva za zaštitu u unutrašnjost reda vinove loze tj. u zonu gde se “siva plesan” najviše i najbrže pojavljuje.

Za zaštitu gustih zasada, a pogotovu onih sa više redova u pojasevima (trakama) koristi se konstrukcija orošivača koja omogućuje bolje probijanje mlaza u guste krošnje. Za guste zasade sa voćkama od oko 2,5 m visine postoje atomizeri koji imaju usmerivače vazdušne struje sa obe strane pri dnu i u visini od oko 3 m.

Donji usmerivači usmeravaju vazduh sa zaštitnom tečnošću vodoravno i naviše a gornji vodoravno i prema dole. Na taj način moguće je izvršiti temeljno zaštitu krošnje u unutrašnjosti. Usmerivači prema potrebi mogu zauzimati različite položaje. Sa ovim atomizerima tečnost se usitnjava u kapi od nekoliko μm, a potrošnja tečnosti se smanjila na oko 150-250 l/ha.

Pokušaj da se aksijalni ventilator oplemeni (kombinuje) sa nizom kratkih “topova” po obodu ventilatora nije naišao na širu primenu. Razlog za to je neravnomerno pokrivanje prostornih uzgojnih oblika (npr. vaza) po visini.

Orošivač sa više radijalno postavljenih creva

Bolji kvalitet se ostvaruje kod rešenja orošivača sa aksijalnim ventilatorom gde je izlaz za vazduh, kojeg potiskuje ventilator, opremljen sa više (obično deset) radijalno postavljenih creva za usmeravanje vazduha sa glavama za raspršivanje. Glave za raspršivanje mogu pojedinačno da se usmeravaju u svim pravcima. Postavljene su na vodećim crevima koja se podešavaju i time omogućuju pojedinačno prilagođavanje različitim biljkama. Pojedine konstrukcije glava u kombinaciji sa fleksibilnim crevom velikog prečnika omogućuju da se može ostvariti različit raspored vazdušne struje u zavisnosti od potrebe usmerenja.

Orošivač sa podignutim ventilatorom (tzv. visoko vođeni ventilator) ostvaruje nešto kvalitetnije usmeravanje vazdušne struje na određenu zonu tretiranja u voćnjaku ili vinogradu. Ventilatori koji rade u gornjem području (visoko vođeni ventilatori) imaju znatno manji drift ali kao protivtežu slabiji kvalitet zaštite naročito naličja lista jer je vazdušna struja usmerena koso naniže pa je podizanje lista manje izraženo.

Za slučaj boljeg usmeravanja kod zaštite niskih zasada vinograda ili malina koriste se visoko vođeni ventilatori sa usmerivačima u obliku slova “T”. Ovakav oblik deflektora usmerava struju vazduha i raspršene tečnosti u donje predele čokota.

Specijalna rešenja

Postoje i takva rešenja koje je prva razvila francuska fi rma Tecnoma (Teknom), gde je aksijalni ventilator veoma uzdignut i smešten u obrtnu glavu. To omogućuje podešavanje u horizontalnoj ravni (α < 240°) i istovremeno tretiranje i do 12 redova vinove loze (slika 100). Učinak je veoma veliki – 30-60 ha/dan ali je biološka zaštita veoma loša. Naime, donji delovi čokota odnosno naličja listova ostaju nezaštićeni. Ovi orošivači se koriste i za zaštitu ratarskih kultura naročito u slučaju kada je za kratko vreme potrebno izvršiti zaštitu na veoma velikom prostoru.

Jedno od novijih rešenja orošivača je orošivač sa nisko vođenim ventilatorom koji ima specifičan položaj. Radi se o aksijalnom tipu ventilatora koji je usmeren ka zemlji, tako da kod njega ne dolazi do ponovnog usisavanja vazduha sa kapljicama pesticida. Zbog svog usmerenja ventilator na sebi ima zaštitnu masku koja sprečava usisavanje lišća, sitnih suvih grančica i sl. sa zemlje. ventilator kod ovog orošivača proizvodi vazdušnu struju idealne brzine koja se kreće u granicama od 25 do 30 m/s i daje simetričan oblik mlaza levo i desno.

prof. dr Mirko Urošević
prof. dr Milovan Živković