уторак, 9. август. 2011. 11:08

Proizvodnja rasada jedan je od najvažnijih segmenata proizvodnje povrća iz razloga što od njega izravno ovisi i uspjeh cele proizvodnje. Osim toga proizvodnja povrća iz rasada puno je sigurnija, pre dolazi do plodonošenja i berbe, a zbog ujednačenijeg rasporeda biljaka u polju formirani plodovi su krupniji i ujednačeniji.

Iako proizvodnja rasada povrća u našoj zemlji ima dugu tradiciju u praksi se, u tom pogledu, često susrećemo s brojnim poteškoćama. Istina, nekada su ovi problemi bili puno izraženiji i danas su prevladani zahvaljujući dostupnom repromaterijalu koji znatnije olakšava celi postupak proizvodnje rasada. Tako su se ranije pretežito proizvodile „čupanice“ odnosno presadnice golog korena kod kojih su se javljali veliki gubitci u uzgoju. Zbog svega toga danas se, radi eventualnih gubitaka, prilikom gajenja nepikiranog rasada uvek planira 25 posto više biljaka nego je to uistinu potrebno za jedinicu površine. To je pak rezultiralo napuštanjem klasičnih načina proizvodnje rasada što znači da su nametnuti neki novi trendovi koji se prvenstveno ogledaju u kontejnerskoj proizvodnji.

Polistirenski kontejneri u proizvodnji rasada

Kada je u pitanju proizvodnja rasada tada mislimo na presadnice povrća iz kontejnera. Ovim načinom presadnice uzgajamo u polistirenskim ili plastičnim kontejnerima. Kontejneri pak označavaju posude (50 x 30 cm) s različitim brojem sjetvenih mjesta, a u kojim uzgajamo presadnice povrća. Prednost se uvek daje polistirenskim tipovima kontejnera iz razloga što oni bolje zadržavaju vlagu i toplinu supstrata a što je neophodno za dobijanje kvalitetnog rasada bez kojeg nema uspeha u proizvodnji.

Iako je posve pogrešno rukovoditi se brojem setvenih mesta obično se za setvu paprike, rajčice i patlidžana koriste kontejneri sa 104 mjesta. U tom pogledu pojedini proizvođači rasada koriste i kontejnere sa 160 ili 228 mesta premda iskustva svedoče da u tom slučaju preti realna opasnost od zasušivanja supstrata i izduživanja rasada. Naime, veći broj setvenih mesta automatski znači i manji volumen sjetvenog mjesta odnosno manje supstrata po biljci zbog čega je zalivanje potrebno redovno provoditi.

Povrh toga, u kontejnerima s većim brojem setvenih mesta obično dolazi do međusobnog zasenjivanja biljaka koje se u potrazi za svetlosti izdužuju. Dakle, kada je u pitanju proizvodnja rasada, poželjnije je koristiti kontejnere sa 104 mesta iz razloga što njihov volumen od 30 ml omogućuje najpravilniji rast mladih biljaka iz skupine plodovitog povrća.

Kada presadnice razviju dva prava lista odnosno kad dođu u fazu „četvrtanja“ (dva prava lista plus dva kotiledona) moraju se presaditi u kontejner s manjim brojem mjesta odnosno s većim volumenom setvenog mesta. Tada se za pikiranje koriste kontejneri sa 32 setvena mesta (100 ml) ili 24 mjesta (150 ml) ili se u tu svrhu koriste odgovarajuće plastične čaše promera 10,5 cm. Prednost spomenutih čaša ogleda se u činjenici kako se, po potrebi, one mogu razmaknuti a sve kako ne bi došlo do izduživanja rasada. S druge strane u polistirenskom kontejneru pikirane biljčice bolje napreduju.

Značaj supstrata

Bez kvalitetnog supstrata uzgoj presadnica u kontejnerima ne bi bio ostvariv. Supstrat je zemlja u koju se seje seme i u kojoj mlada biljka treba provesti sve vreme do rasađivanja. A zbog činjenice kako seme i mlada biljka moraju u njemu provesti veliki dio najosjetljivije faze svog života dovoljno govori kolika je važnost kakvoće supstrata. To se posebno odnosi na papriku ali i na patlidžan, rajčicu i krastavac koji se relativno dug period uzgajaju u kontejnerima ispunjenim supstratom. Supstrat pak može biti setveni ili uzgojni. Setveni, kao što mu i ime govori, koristi se za setvu semena iz razloga što njegova optimalna vodnozračna svojstva uz veliko učešće sintetičkih komponenti (vermikulit, perlit i sl.) osiguravaju bolje nicanje i kvalitetniji startni rast odnosno razvoj biljčica.

S druge strane, uzgojni supstrati koji se koriste za pikiranje redovito su bogatiji hranjivim elementima i koriste se u znatno većim količinama u odnosu na setvene, što je više nego razumljivo. Međutim danas na tržištu, za potrebe proizvodnje rasada za vlastite potrebe, možemo pronaći i polivalentne supstrate koji imaju univerzalni karakter. To znači da jedan te isti supstrat istodobno možemo koristiti i za sjetvu i za pikiranje. U slučaju nedostatka namjenskih supstrata za uzgoj presadnica povrća mogu se eventualno koristiti i odgovarajući supstrati za cveće, ali samo oni I klase i isključivo za amatersku proizvodnju presadnica. Naime, iz vlastitog iskustva uočena je te dokazana takva mogućnost s tim da u tom slučaju, zbog nedovoljno balansiranog sastava hraniva, moramo vršiti češću folijarnu prihranu biljaka gnojivima s naglašenim sadržajem fosfora i kalija.

Važnost kontrole temperature i vlažnosti vazduha

Pošto se kod nas uzgoj presadnica plodovitog povrća pretežno planira za ranu proizvodnju posebnu pažnju trebamo obratiti na kontrolu temperature i vlažnosti vazduha. Naime, to podrazumijeva setvu semena paprike već krajem decembra što znači da se zahtjevna proizvodnja uzgoja mladih biljaka odvija u najhladnijem delu godine. Stoga je razumljivo da ove toploljubive povrtne kulture traže odgovarajući temperaturni režim tokom celog uzgoja. Uz to je usko povezana i relativna vlažnost koju je danas lako evidentirati i korigovati jer su na naše tržište pristigli odgovarajući mjerni instrumenti-higrometri. Zahvaljujući higrometrima možemo u prostorijama gdje se uzgaja rasad održavati poželjnu vlažnost zraka koja u razdoblju do nicanja treba iznositi od 85 do 90 posto. Visoka vlažnost vazduha sprečava isparavanje vlage iz supstrata čime u većoj mjeri olakšavamo nicanje.

Uz održavanje temperature na 25oC i uz odgovarajuću relativnu vlažnost vazduha seme paprike niče za 10-tak dana. Kada izniče preko 50 posto semenki temperatura se spušta na 15-16 stepeni C i takvim održava 10 dana. Nakon što biljčice razviju prve kotiledonske listove temperatura se ponovno podiže na 22-23oC tokom dana s tim da bi se noću trebala održavati na 18oC. Spomenuti temperaturni režim zadržava se narednih 6 tjedana uz redovno vetrenje zaštićenog prostora u kome se organizira proizvodnja presadnica. Snižavanje temperature nakon nicanja nužno je iz razloga što bi se u protivnom dobile suviše nežne i krhke presadnice koje bi se u većini slučajeva neželjeno izdužile. Uz sve navedeno potrebno je redovito pratiti relativnu vlažnost zraka koju nakon nicanja snižavamo i održavamo na 60-70 posto. Ako bi u ovoj fazi evidentirali previsoku vlažnost vazduha istu bi mogli smanjiti prozračivanjem prostorije.

A osim temperature i vlažnosti zraka ne smemo zaboraviti proveravati temperaturu vode za zalivanje koja mora biti zagrejana na 22-25 stepeni C. Zalivanje treba obavljati ređe ali obilnije, na način da voda prodre kroz cijeli profi l supstrata a što se manifestuje isticanjem vode kroz otvore na dnu kontejnera. Ukoliko bi zalivali češće i s manjom količinom vode prouzrokovali bi pojavu algi i plesni na površini supstrata, stvorili bi preduslove za nastanak bolesti i što je najgore doveli bi do površinskog razvoja korena.

I na kraju bitno je naglasiti kako pojedini proizvođači presadnica u svrhu grejanja rasada iznad kontejnera postavljaju sijalice koje samo dovode do izduživanja i „krivljenja“ rasada koji se okreće prema svetlu. Naime, našim južnim područjima obično tokom zimskog perioda nemamo preveliki broj oblačnih dana pa potreba za dopunskim osvetljenjem uopšte i ne postoji.